Epoki literackie
Pobierz program Język polski- Epoki literackie: Renesans
Aplikacja na telefon komórkowy
WYMAGANIA:
wyświetlacz o szerokości nie mniejszej niż 128pikseli
JAVA,
Ten materiał ułatwi Ci naukę w autobusie, tramwaju w pociągu. Nie musisz wyjmować książki, masz to w Swojej komórce…Wystarczy, że komórka obsługuje JAVA oraz ma wyświetlacz o szerokości, co najmniej 128 pikseli.
Przykładowy zrzut działającej aplikacji
Język polski- Epoki literackie: Renesans
Renesans lub odrodzenie - okres w historii Europy obejmujący przede wszystkim wiek XV i XVI, w historii kultury europejskiej określany często jako "odrodzenie sztuk i nauk" Polski termin "renesans" pochodzi od francuskiego słowa "Renaissance", zastosowanego przez Jules'a Micheleta(1798- 1874) i Jakoba Burchardta(1818- 1897).
Termin "Renaissance" jest używany w wielu językach europejskich, w tym francuskim, angielskim i niemieckim - w języku włoskim stosowany jest natomiast termin "rinascita". Druga z polskich nazw epoki, "odrodzenie", jest wiernym tłumaczeniem francuskiego słowa "Renaissance".
Humanizm to ruch filozoficzny, kulturalny i moralny powstały w XV wieku we Włoszech, a zarysowujący się już w XIV wieku i wielu aspektach kultury średniowiecznej, zmierzający do odrodzenia znajomości literatury i języków klasycznych. Był głównym prądem intelektualnym epoki odrodzenia. Choć z humanizmu renesansowego wywodzi się wiele współczesnych postaw światopoglądowych, nie należy go utożsamiać z humanitaryzmem ani współczesnymi postaciami humanizmu, takimi jak obecne w egzystencjalizmie i personalizmie.
Najwybitniejsi przedstawiciele renesansu
Leonardo da Vinci (1452-1519) - filozof, uczony, malarz, rzeźbiarz, architekt, teoretyk malarstwa, zajmował się także anatomią, medycyną, biologia, geologią, akustyką, optyką, mechaniką. Z zapałem oddał się studiom nad możliwościami lotów człowieka. Uznany za geniusza, wielki artysta i erudyta.
Michał Anioł, prawdziwe nazwisko Michelangelo Buonarotti (1475-1564) - architekt, rzeźbiarz, malarz i poeta, uczeń takich mistrzów jak: D. Ghirlandaio oraz B. Giovannii. Tworzył w Bolonii, Florencji i Rzymie.
Rafael Santi (1483-1520) - malarz i architekt, obok Leonarda da Vinci i Michała Anioła uważany za najwybitniejszego artystę renesansu.
Giovanni Pico della Mirandola (1463- 1494) - włoski filozof, uczony, pisarz, wybitny przedstawiciel włoskiego Odrodzenia. Znał kilkanaście języków, co pozwoliło mu rozwijać zainteresowanie filozofią świata islamu oraz filozofią i magią żydowską.
Mimo platońskiej atmosfery otaczającej jego życie i pisma, wielu badaczy (zwłaszcza współczesnych) podkreśla, że w samej jego myśli jest wiele lub nawet więcej wątków arystotelesowskich niż platońskich, powstałych dzięki łączności z arystotelizmem padewskim.
Michel Eyquem de Montaigne (1533- 1592) - francuski pisarz i filozof-humanista; jeden z głównych przedstawicieli renesansu. Główne dzieło Próby. Montaigne uważany jest za twórcę eseju(forma literacka lub literacko-naukowa, prezentująca punkt widzenia autora) jako nowego gatunku literackiego.
Niccolo di Bernardo dei Machiavelli (1469- 1527 r) - filozof, pisarz społeczny i polityczny, historyk i dyplomata florencki, jedna z kluczowych postaci włoskiego odrodzenia. Jest autorem słynnego i kontrowersyjnego traktatu o sprawowaniu władzy pt. Książę. Od jego nazwiska powstał termin machiawelizm. Idealnym ustrojem była dla niego republika. W 1559 jego pisma znalazły się na kościelnym indeksie ksiąg zakazanych.
Thomas More, Tomasz Morus (1478- 1535) - sir, święty Kościoła katolickiego, angielski myśliciel, pisarz i polityk, członek Izby Lordów. Stworzył wizję państwa idealnego (utopia). Nie uznał nielegalnego małżeństwa Henryka VIII i jego drugiej żony - Anny Boleyn oraz nie zgodził się uznać króla za głowę Kościoła w Anglii, za co został skazany na ścięcie. W 1886 r. został beatyfikowany, a w 1935 r. - kanonizowany.
Cechy architektury renesansu: arkadowe dziedzińce, widokowe balkony, skrzyńce, czyli kasetonowe stropy z rozetami lub głowami, sklepienia z ornamentami wyciskanymi w szlachetnym wapienno-gipsowym tynku, okna zwane lunetami, umieszczone często poniżej sklepień, we wgłębieniach. Ściany upiększano fryzami, freskami lub wielobarwnymi sgraffitami (zeskrobywanie według wzoru kilku warst z barwnych tynków). Ceglaną, gotycką czerwień zastąpiły jasne elewacje.
Sonety do Laury - cykl wierszy, głównie sonetów, włoskiego poety Francesco Petrarki. Ten zbiór wierszy zapoczątkował współczesną, odrębną od antycznej, poezję miłosną. Cykl ten obejmuje 317 sonetów powstałych prawdopodobnie w latach 1330-1365. Dzielą się na "Wiersze ku czci Laury żywej" (261) i "Wiersze ku czci Laury umarłej" (56).
Utwory nie posiadają odrębnych tytułów, a są oznaczone początkowymi słowami i kolejnymi liczbami. Są to erotyki i liryki miłosne, które przedstawiają uczucia cierpiącego poety. Widać w nich wpływy literatury antycznej, jak również liryki prowansalskiej (charakteryzują się tym, że głównym tematem jest kobieta, miłość oraz uczucia, które wywołuje).
Makbet Szekspira jest utworem przede wszystkim o władzy, która jest silniejsza od wszystkich ludzkich pokus, a chęć jej posiadania prowadzi do zatracenia wszelkich norm moralnych. Pod wpływem tej pokusy Makbet zmienia się nie do poznania. Z człowieka dobrego, sprawiedliwego staje się tyranem, zdolnym do najpodlejszych czynów.
Pomaga mu w tym jego żona - Lady Makbet. Kobieta, która uważana jest za osobę o silnym i stanowczym charakterze. Lady jest stanowcza do pewnego momentu, do chwili zabójstwa króla, potem jej mocna osobowość zaczyna się kruszyć. Podobnie Makbet nie potrafi poradzić sobie z wyrzutami sumienia, które dręczą go coraz częściej (nie ma zbrodni bez kary).
Pisarz potępił przedstawione postawy, uczynił z nich przestrogę. Zbrodnia musi zniszczyć samego mordercę, który za wyrządzone krzywdy musi ponieść karę. Podobnie śmierć nie ominie także jego żony, która pomagała mu w morderstwie króla. Z bezwzględnej, pewnej siebie kobiety staje się słabą, kruchą istotą.
Mogłoby się wydawać, że oboje przedstawiają tę samą tezę o determinacji człowieka, ale są od siebie różni. Makbet z człowieka wrażliwego zmienia się we władcę, który pod maską tyranii ukrywa swoje słabości. Zaś Lady Makbet z mocnej, silnej kobiety zmienia się w kruchą istotę, którą dręczy poczucie winy.
Ukazanie przez Szekspira dwóch różnych zachowań wobec zbrodni i władzy uświadamia czytelnika, że każdy z nas jest jedynie niewolnikiem własnych żądz i namiętności, które kierują jego losem.
HAMLET: Dzieło Williama Szekspira, porusza wiele problemów, skupiając się głównie na analizie natury człowieka. Autor umieszcza głównego bohatera w sytuacji, w której musi poradzić sobie ze zdradą i morderstwem swojego ojca przez najbliższych członków swojej rodziny.
Pierwszym tematem przedstawionym w dramacie jest zatem zemsta. Nie tylko główny bohater został obarczony obowiązkiem przywrócenia honoru rodziny poprzez dokonanie odwetu. Młody Fortynbras odbudowywał dobre imię swojego ojca poprzez podboje terytorialne. Hamlet musiał pomścić rodzica poprzez zamordowanie Klaudiusza, swojego stryja. Natomiast Laertes pragnął odpłacić śmiercią tytułowemu bohaterowi za pozbawienie życia ojca, Poloniusza i pośrednio siostry, Ofelii.
Idea zemsty za niesprawiedliwe morderstwo innej osoby była często poruszana w czasach elżbietańskich, ale w Hamlecie koncepcja ta została wyostrzona. Planowanie odwetu tytułowego bohatera na stryju doprowadziło do tego, że zapomniał o pozostałych aspektach życia, zwłaszcza o miłości, jaką darzył Ofelię. Hamlet podjął działania, które ostatecznie doprowadziły go do upadku. Przypadkowe zabicie Poloniusza ściągnęło na niego nienawiść Laertesa, a w ostateczności śmierć.
Szekspir w swoim dziele ukazał, iż żądza zemsty najczęściej przybiera postać błędnego koła, które w ostateczności prowadzi do upadku. Jeżeli jedynym odwetem za śmierć będzie również śmierć, to zabijanie skończy się dopiero wtedy, gdy po żadnej ze stron nie pozostanie już nikt przy życiu.
O POPRAWIE RZECZYPOSPOLITEJ -ANDRZEJ FRYCZ MODRZEWSKI(1503- 1572)
Księga I - O obyczajach. Ma na celu przygotowanie obywateli do życia w zgodzie z udoskonalonymi prawami. Frycz dawał pierwszeństwo prawom natury - pełniły rolę ideału, drogowskazu - przed prawem boskim. Formułował także pojmowanie prawa natury, które wiąże poczucie prawne człowieka zarówno z jego rozwojem moralnym, jak i intelektualnym.
Księga III - O wojnie. Tylko pokój umożliwia ludziom doskonalenie się. Punktem wyjścia stała się chęć obrony ludności przed uciskiem, zniszczeniami wojennymi - i dlatego rozbudował naukę o wojnie słusznej. Prawdziwy pokój powinien być trwały, czyli nie powinien zawierać w sobie możliwości konfliktu. Ale gdy on zaistnieje, to można go rozwiązać na dwa sposoby: prawem lub decyzją sędziów. Wojna słuszna - walka prowadzona przez publiczne siły zbrojne, obrona przed napastnikiem; pojmowana jest też jako wymiar sprawiedliwości w skali międzynarodowej.
Księga V - O szkole. Stworzył projekt doskonałej szkoły, krytykując współczesny mu system szkolny i stwarzając wizję społeczeństwa jako ludzi wykształconych. Miał na uwadze podniesienie poziomu moralnego wszystkich obywateli, co było niezbędnym warunkiem przebudowy społecznego i politycznego ustroju Rzeczypospolitej szlacheckiej. Wprowadził do wychowania szkolnego elementy świeckie w okresie, gdy kwestia wychowania i nauki pozostawała niemal całkowicie w rękach duchowieństwa. Wg niego szkolnictwo powinno całkowicie podlegać państwu.
"Treny" - utwory Jana Kochanowskiego(1530- 1584) napisane w XVI wieku i poświęcone jego zmarłej w młodym wieku córce - Urszulce. Były pisane przez kilka lub kilkanaście miesięcy. Są to utwory o charakterze lamentacyjnym, wyrażają żal i rozpacz po śmierci córki. Są najbardziej osobistym dziełem poety. Stanowią przede wszystkim pomnik wystawiony zmarłemu dziecku, lecz są także wyrazem bolesnego doświadczenia przez los, zrujnowania ideałów człowieka renesansowego, kryzysu światopoglądowego i prób jego przezwyciężenia. Kochanowski ukazuje Urszulkę jako erudytę i ma do siebie pretensje że nie potrafił jej ochronić. Zakończone są konsolacją - "Trenem XIX" ("Sen");poeta odnajduje spokój, równowagę duchową.
Kazania Sejmowe - utwór napisany przez polskiego jezuitę Piotra Skargę(1536-1612) w 1597 roku. Jest sugestywnym opisem sytuacji Rzeczypospolitej trawionej przez liczne choroby. W Kazaniach sejmowych znajduje się wiele porównań biblijnych, utwór nasycony jest wieloma figurami retorycznymi. "Kazania sejmowe" zawierają 8 kazań, które nie zostały nigdy wygłoszone (do kazań Skargi - uważanego w XIX wieku niemal za proroka zapowiadającego upadek I Rzeczypospolitej - nawiązuje obraz Jana Matejki "Kazanie Skargi"). Zawierają najważniejsze postulaty dotyczące reformy państwa, skierowane są przeciw ideom reformacyjnym.
Sielanka (bukolika, idylla, ekloga) - gatunek literacki. Utwór poetycki, przedstawiający w sposób wyidealizowany uroki życia wiejskiego. Wysnuta z piosnek pasterskich stała się świadomie kreowanym obrazem utęsknionej, szczęśliwej natury - zdaniem badaczy gatunek jest specyficznym wytworem kultury miasta i ujawnia znużenie światem cywilizacji. Idylla odsłania beztroskie, spokojne i pogodne życie, spełnione przez miłość. Sielanka ma najczęściej kształt lirycznego monologu, poprzedzonego lub przeplecionego opisem lub dialogiem. Gatunek często ukazuje świat mitologiczny.
