fizyka wzory prawa zadania teoria, chemia teoria zadania wzory, modelarstwo szkutnicze

Epoki literackie

Język polski- Epoki literackie: Średniowiecze

Średniowiecze

- epoka w historii i kulturze europejskiej, obejmująca okres między starożytnością a czasami nowożytnymi. Granice czasowe średniowiecza nie są ściśle ustalone, szczególnie w przypadku granicy początkowej. Najczęściej przyjmuje się, że jest to okres historyczny rozciągający się od czasów rozpadu Cesarstwa Zachodniorzymskiego i wielkiej wędrówki ludów. Za koniec średniowiecza przyjmuje się najczęściej różne daty: wynalezienie druku przez Gutenberga (ok. 1450), rok 1453 - zdobycie Konstantynopola przez Turków, rok 1492 - dotarcie do Ameryki przez Krzysztofa Kolumba, i rok 1517 - wystąpienie Lutra.
Nazwa epoki wywodzi się od łacińskiego określenia środka epoki- medius aevus (średni wiek), lub media tempora (wieki średnie). Została wprowadzona jeszcze w samym średniowieczu przez pobożnych chrześcijan, którzy uważali czasy, w których żyli, za interwał między pierwszym a drugim przyjściem Chrystusa. W XV i XVI wieku odwołali się do niej włoscy humaniści, pragnąc wyróżnić "wieki średnie" jako mroczny okres, oddzielający ówczesne czasy od świetnej epoki starożytności. Taką periodyzację spopularyzował Christoph Keller (Cellarius) w XVII wieku.

Sztuka romańska

(styl romański, romanizm) - styl rozwijający się w XI-XII w. w Europie jako pierwszy powszechny kierunek sztuki średniowiecznej. Miał charakter głównie sakralny. Wiązał się przede wszystkim z działalnością zakonów, zwłaszcza benedyktynów i cystersów. Nazwa pochodzi od nazwy Rzymu - Roma - i oznacza podporządkowanie zasadom kierującym sztuką rzymskiej władzy kościelnej.
Sztuka romańska nawiązywała do sztuki późnoantycznej, zapożyczając od niej poszczególne elementy, lecz jej nie naśladowała. Do jej upowszechnienia przyczynił się Kościół, jednoczący kulturowo narody ówczesnej Europy, i wzrost znaczenia władzy papieskiej.

Gotyk

- styl w architekturze i innych dziedzinach sztuk plastycznych (rzeźbie, malarstwie i sztuce sepulkralnej), który powstał i rozwinął się w połowie XII wieku we Francji i swoim zasięgiem objął zachodniochrześcijańską Europę. Powstanie gotyku związane jest z rozwijającą się pod koniec średniowiecza kulturą dworską, rycerską i mieszczańską.

Augustianizm lub augustynizm

to doktryna filozoficzno-religijna Św. Augustyna (354- 430r. ), a także wywodzące się z niej inne kierunki pochodne. Do XVI wieku był oficjalną filozofią Kościoła katolickiego.
Założenia augustianizmu: zasadniczym zagadnieniem filozofii jest Bóg; uznanie wyższości łaski i ducha (doświadczenie wewnętrzne) nad naturą i materią (doświadczenie zewnętrzne); oświecenie boskiego pochodzenia jest drogą poznania praw rządzących światem, człowiek powinien walczyć z żądzami ciała, by doskonalić duszę i w przyszłości otrzymać życie wieczne.

Tomizm

- system filozoficzny oparty na poglądach św. Tomasza z Akwinu(1224-1274). Tomizm częściowo bazuje na filozofii Arystotelesa. Jest w dużym stopniu nowatorskim systemem filozoficznym. Przejmuje z filozofii arabskiej realną różnicę między istotą i istnieniem. Główne założenia tomizmu:
(1)Świat podzielony jest na stopnie;
(2)Najdoskonalszy jest Bóg, On wszystkim kieruje i to do Niego wszystko dąży (teocentryzm);
(3)Istnienie Boga można udowodnić. Wynika ono
(a)z ruchu -musi istnieć coś, co porusza świat;
(b) niesamoistności świata(musi istnieć ktoś, kto stworzył świat);
(c) przypadkowości świata(musi istnieć ktoś, kto stworzył to, co przypadkowe);
(d) różnego stopnia doskonałości bytów(musi istnieć byt najdoskonalszy);
(e) celowości świata(musi istnieć ktoś, kto rządzi światem w sposób celowy).
(4)Nie istnieje dualizm ciała i duszy.
(5)Istnieje hierarchia bytów (człowiek znajduje się na niej między aniołami a zwierzętami). Człowiek powinien dążyć do cnoty i walczyć ze swoimi słabościami.
(6)Wszystkie elementy świata są zhierarchizowane, uzasadnienie istnienia stanów społecznych.
(7)Istnieje harmonia pomiędzy wiarą a wiedzą
(8)Empiryzm- poznanie przez doświadczenie.

Franciszkanizm

- postawa wobec świata, która rozwinęła się w średniowieczu i była propagowana przez św. Franciszka(1181- 1226). Był on przeciwnikiem ascetyzmu umartwiającego ciało, opowiadał się za radowaniem się z prostych rzeczy i stworzeń bożych.
Założenia franciszkanizm:
(1) Miłość do świata, która jest wyrazem miłości do samego Boga. Przyroda harmonijnie współistnieje z człowiekiem.
(2) Afirmacja życia i świata, człowiek powinien cieszyć się z życia i akceptować je takim, jakie jest. Istotą porządku panującego na ziemi jest istnienie radości i cierpienia. Przez cierpienie poznajemy smak radości. Bóg stworzył cały świat, więc we wszystkim jest Jego mądrość i wszystko należy akceptować.
(3) Życie zgodne z nakazami ewangelicznymi. Św. Franciszek przeciwstawiał się okrucieństwu, nienawiści, głosił konieczność życia zgodnego z cnotami ewangelicznymi: miłosierdziem, braterstwem i ubóstwem.
(4) Dostrzeganie dobra w każdym człowieku.
(5)Zrozumienie zła- podejmowanie próby znalezienia przyczyn zła.
(6) Dusza jest potężniejsza niż ciało.
(7) Miłość do bliźniego prowadzi do radości doskonałej, a ta do świętości.

Franciszkanizm jest pochwałą cnót ewangelicznych, afirmacją życia, postrzeganiem Natury jako dzieła boskiego.

Mistycyzm

- dziedzina religii teologiczna badająca mistykę, hipotetyczne zjawiska religijne polegające na bezpośredniej łączności z Bogiem lub inną formą absolutu. W sensie bardziej ogólnym mistycyzm, to kierunek religijno-filozoficzny zakładający możliwość bezpośredniej łączności z Bogiem.

Scholastyka

- okres w rozwoju filozofii katolickiej, który rozpoczął się około XII wieku. Obejmował wiele nurtów filozoficznych, których wspólną cechą było podejmowanie problemu zgodności prawd wiary chrześcijańskiej z rozumem naturalnym. Powstała z potrzeby pełnego zrozumienia tego, w co się wierzy (zgodnie z formułą św. Anzelma(1033- 1109) z Canterbury: fides quaerens intellectum - wiara szukająca rozumienia). Scholastyka to też metoda (scholastyczna) polegająca na rozwiązywaniu problemów poprzez racjonalne badanie argumentów za i przeciw.

Pieśń o Rolandzie

to najstarszy i najbardziej znany francuski epos rycerski, należący do tzw. chansons de geste (pieśni o bohaterskich czynach). Zadaniem utworów tego gatunku było opiewanie tych cech bohatera, które uznawane były za najważniejsze: m. in. odwagi, honoru, uczciwości. Autor jest nieznany. Utwór datowany jest na XII wiek, a znany jest z anglo-normandzkiego rękopisu oksfordzkiego z 1170.
Utwór opisuje starcie dwóch cywilizacji: chrześcijańskiej i pogańskiej, przedstawiając dzieje wyprawy wojennej Karola Wielkiego do Hiszpanii przeciw Saracenom w roku 778, a szczególnie bitwę w wąwozie Roncevaux. Wydarzenia przedstawione są w sposób nieco odbiegający od prawdy historycznej, a znaczenie bitwy zostało wyolbrzymione dla osiągnięcia efektu.
Ambitny hrabia Roland, siostrzeniec Karola, dowodzący strażą tylną zostaje tam wciągnięty w zasadzkę i ponosi śmierć wraz z towarzyszącymi mu rycerzami w walce ze znacznie przewyższającymi go liczebnie siłami wroga, nie chcąc wzywać na pomoc głównych wojsk króla.
Pieśń najpełniej oddaje ideały rycerza chrześcijańskiego. Występują w niej postaci charakterystyczne dla tego typu eposu:
(1) władca (Karol Wielki, majestatyczny i dysponujący władzą pochodzącą od Boga)
(2) rycerz (Roland, dzielny i wierny władcy, ginie w walce w obronie wiary, a aniołowie zanoszą jego duszę do Raju)
(3) kobieta (Oda, narzeczona rycerza. Umiera na wieść o śmierci ukochanego)
(4) zdrajca (Ganelon, ojczym Rolanda)

Kwiatki Świętego Franciszka z Asyżu

to anonimowy utwór literacki z XIV w., zawierający 53 "kwiatki", czyli opowieści o czynach i cudach Franciszka i jego towarzyszy. Jest to jedna z najczarowniejszych, najradośniejszych książek, jakie zna literatura. Jest ona pociechą i nadzieją. Uczy wiary w miłość i dobroć serca ludzkiego. To uskrzydlony kielich serca ludzkiego. Wdzięk i prostota podały tu sobie ręce. Tu kwitnie urok szlachetny jak ogień i czysty jak kryształ źródlany.
W "Kwiatkach" wchodzimy w wiosenne zaranie naszej kultury, pełne niewinności i czystości rzeczy niewymownych. Wieki stare przeżywają tu swoje "sielskie anielskie" dzieciństwo. Karty te czynią wrażenie ogrodu pełnego pobożnych woni lilij i płomiennych zachwytów róż upajających. Kwiaty to dusze ludzi. Jedyną ich wonią jest miłość. Nic nie odda serdecznej prostoty i miłosnego żaru tej książki. Wszystko w niej jest święte, jak dzieciństwo, radość, słońce, ranek, wiosna, źródło i serce ludzkie.

Dzieje Tristana i Izoldy

Starofrancuski romans rycerski z ok. XII - XIII w., oparty na podaniach celtyckich (VI - VIII w. p.n.e.), którego treścią jest bardzo znana w średniowiecznej Europie historia burzliwej miłości Izoldy, żony króla Kornwalii i Tristana, rycerza tegoż króla. Tristan (wysłany do eskorty młodej królowej) i Izolda Jasnowłosa przypadkowo wypijają napój miłosny i burząc zasady honoru zakochują się w sobie. Świadomi zła zdrady próbują zwalczyć w sobie tę miłość, jednak okazuje się ona silniejsza od wszystkich argumentów rozumowych. Liczne perypetie i ścieranie się namiętności doprowadzają ich w końcu do śmierci.
Miłość w utworze została przedstawiona jako potężna namiętność, która nie poddaje się racjonalnym analizom, wymykając się spod kontroli. Jest uczuciem silniejszym od woli kochanków, którzy stają się wobec niej bezradni. Zmusza ich do łamania panujących zasad, do dokonywania wyborów. Choć kochankowie mają świadomość tego, że zdradzają i oszukują (Tristan swego króla, a Izolda prawowitego męża) to jednak nie są w stanie nic na to poradzić, są bezsilni wobec przeznaczenia. Spotykają się potajemnie, kłamią, chwytają się każdego sposobu, aby spędzić ze sobą jak najwięcej czasu. Wypity przez pomyłkę napój miłosny skazał ich na życie przepojone cierpieniem, bólem i poczuciem winy. Płacą wysoką cenę za chwile rozkoszy. Miłość kochanków, skazana na ziemi na klęskę, zatriumfowała po ich śmierci. Głóg wyrastający z grobu symbolizuje nierozerwalną więź łączącą Tristana i Izoldę oraz potęgę miłości, która jest wieczna.

Wielki testament

- utwór Franciszka Villona (1431-1463). Ukazuje uczucia człowieka żyjącego u schyłku średniowiecza. Powstał po wyjściu poety z więzienia paryskiego. Jest to pożegnanie ze światem i swoisty rachunek sumienia.
W utworze po raz pierwszy pojawia się literacki bohater, którego nie było do tej pory w literaturze. Średniowiecze nie znało bohatera przeciętnego, niczym się niewyróżniającego. W utworze odnaleźć można 'Topos ubi sunt' w powtarzającym się refrenie "Ach, gdzie są niegdysieysze śniegi". Jest to sentencja, maksyma Villona. Wyraża tęsknotę za minionym czasem.
W balladzie "O paniach minionego czasu", która jest częścią "Wielkiego testamentu", zawarta jest idea przemijania oraz niemożności powrotu - memento mori ("pamiętaj o śmierci"). Są także nawiązania do danse macabre, czyli tańca śmierci. Śmierć jest wszechwładna, wszechobecna, niespodziewana, okrutna. Przeważają naturalistyczne oraz turpistyczne przedstawienia człowieka i śmierci.

Boska komedia

Dantego Alighieri (1265-1321) to jego największe dzieło, pisał je przez całe życie. Poemat przedstawia wizję jego wędrówki przez zaświaty - Piekło, Czyściec i Niebo.
Pomysł wędrówki w zaświaty został zaczerpnięty od poprzedników Dantego- ten motyw pojawia się zarówno w mitologii, jak i literaturze europejskiej okresu średniowiecza. Dante rozwinął go w obszerny poemat, czyniąc samego siebie głównym bohaterem. Czytając poemat mamy do czynienia z dwoma wcieleniami Dantego - po pierwsze bohatera, który wędruje po zaświatach, po drugie narratora, który z perspektywy czasu opowiada historię swojej wędrówki.
Poemat podzielony jest na trzy części - Piekło, Czyściec i Raj. Każda część składa się z trzydziestu trzech lub trzydziestu czterech ponumerowanych pieśni. Pieśni pisane są tercyną (strofa otwarta złożona z 3 wersów, zwykle 11-zgłoskowych, powiązana rymami ze strofą poprzednią i następną. Rymy mają następujący układ w kolejnych zwrotkach: aba, bcb, cdc, ede itd.)
Dante napisał Boską komedię przede wszystkim po to, aby oddać hołd swojej zmarłej ukochanej, Beatrycze, aby pokazać światu ogromną miłość, jaką żywi do niej. Kolejną motywacją było pragnienie wskazania ludzkości drogi do odrzucenia występnego życia. Dante poprzez własne doświadczenia życiowe przekonał się, że ludzkość zbłądziła. Chciał odstraszyć ludzi od grzechów wizjami okropnych kar, jakie czekają ich po śmierci w Piekle i zachęcić do cnotliwego życia przez ukazanie wizji Raju jako miejsca wiecznego szczęścia.

Carmen patrium

- pieśń ojczyźniana, powstała w średniowieczu, jej przykładem jest Bogurodzica. Inny przykładem carmen patrium jest "Pieśń o domu" Marii Konopnickiej, w której autorka przy pomocy prostego języka odwołuje się do patriotycznych uczuć pojedynczego obywatela. Bogurodzica to najdawniejsza ze znanych polskich pieśni religijnych, a jednocześnie wybitne arcydzieło poezji średniowiecznej.
Najstarsza część pieśni składa się z dwóch zwrotek zakończonych litanijnym refrenem Kyrie eleison (Panie, zmiłuj się). Powstała prawdopodobnie w drugiej połowie XIII wieku, na co zdają się wskazywać m.in. archaizmy językowe (Bogurodzica, dziela, bożycze), nie spotykane w nieco późniejszych 'Kazaniach świętokrzyskich'.
W przeciągu XIV-XVI wieku do części pierwotnej dołączono kilkanaście dalszych strof o tematyce wielkanocnej, pasyjnej i dewocyjnej. Zarówno treść teologiczna, jak kompozycja, wersyfikacja i melodia Bogurodzicy odznaczają się nieprzeciętnymi walorami intelektualnymi i artystycznymi.
Do tej pory nie udało się odnaleźć bezpośredniego wzorca literackiego w hymnografii średniowiecznej (choć można wskazać na liczne analogie), co pozwala uznać Bogurodzicę za oryginalne dzieło autora rodzimego, zapewne duchownego o wysokiej kulturze teologicznej i literackiej.

Legenda o świętym Aleksym

- średniowieczny utwór o charakterze hagiograficznym (hagios = święty, graphein = pisać), wykorzystywany jako przykład dawnego języka polskiego. Najstarsza zapisana wersja pochodzi z XV wieku. Zabytek polskiej wersji utworu przechowywany jest obecnie w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie. Postać głównego bohatera zyskała sławę w Europie Zachodniej i w Polsce dzięki pochodzącej z X wieku Homilii o św. Aleksym autorstwa Św. Wojciecha. Utwór przedstawia (opiewa) ascetyczny model życia.

Asceza

- dobrowolne skrajne wyrzekanie się i ograniczanie przyjemności, wstrzemięźliwość, zazwyczaj z pobudek religijnych. Oznacza dobrowolne ograniczanie potrzeb cielesnych (jedzenie, sen, współżycie płciowe) do absolutnego minimum i poddawanie się surowej dyscyplinie wewnętrznej w celu osiągnięcia czystości i doskonałości duchowej. Ludzi praktykujących ascetyzm nazywamy ascetami. Głęboko wierzyli w sens cierpienia, uzyskanie zbawienia i osiągnięcia świętości już za życia.

Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią

- jest to średniowieczny wierszowany dialog moralistyczno-dydaktyczny, najprawdopodobniej napisany na początku XV wieku. Oryginał nie zachował się.
Dzieło to uznawane jest za najcenniejszy zabytek średniowiecznej poezji świeckiej w języku polskim. Wpływ na to ma:
(1)obszerność dzieła (496 wersów),
(2)motyw danse macabre (taniec śmierci) ukazany w utworze.
(3)moralistyczno-dydaktyczny cel dzieła- przygotowanie człowieka do śmierci.
(4)forma dialogu
(5)sceny obyczajowe z życia przedstawicieli różnych stanów.

Sacrum (łac.)

- sfera świętości, przeciwieństwo profanum - sfery świeckiej. Wokół niej koncentrują się wierzenia i praktyki religijne. Właściwość (stała bądź ulotna), która przysługuje niektórym przedmiotom (narzędzia kultu religijnego - naczynia, święte księgi, szaty), istotom (król, kapłan), przestrzeniom (świątynia, wzniesienie), okresom (niedziela, czas postu, Wielkanoc itp.). Siedzibą sacrum może się stać wszystko, nawet zwykłe przedmioty; miejsca czy osoby mogą otrzymać tę właściwość, lub ją utracić.

Profanum (łac.)

- sfera świeckości, przeciwieństwo sacrum - sfery świętej. W sferze tej odbywają się wszystkie codzienne wydarzenia z życia człowieka.


Alkomat- wirtualny test

Alkomat- darmowa aplikacja na Androida

Pobierz ze sklepu Google Play
Olinowanie stałe- kalkulator średnic

Olinowanie stałe- darmowa aplikacja na Androida

Pobierz ze sklepu Google Play
przepis na gogfry

Przepis na gofry

zobacz
przepis na bitą śmietanę

Przepis na bitą śmietanę

zobacz